Masterplan Vrieheide

• ontwerp - realisatie 2014 - 2015
• opdrachtgever Gemeente Heerlen
• locatie Heerlen

De ontwikkeling van een nieuw type masterplan voor de wijk Vrieheide – de Stack te Heerlen, waarbij de opdracht was de neerwaartse spiraal waarin deze wijk terecht was gekomen om te draaien naar een positieve ontwikkeling. Om dit te bereiken is gestreefd naar een activatie van het buurtpotentieel met niet alleen burgers, maar ook een grote hoeveelheid ondernemers in en rond de wijk. Buurtbusiness Vrieheide introduceert een uitnodigingsaanpak waarbij verschillende schaalniveaus en plannings- en actietermijnen bij elkaar gebracht worden tot een ruimtelijke strategie voor de ontwikkeling van de wijk op de langere termijn. In Vrieheide, een wijk in de stad Heerlen, slaat een groep particuliere eigenaren de handen ineen om hun bijdrage te leveren aan de uitvoering van het masterplan ‘Buurtbusiness, Energie voor Vrieheide’. Ze richten de Coöperatie Vrieheide op ter ondersteuning van sociale, maatschappelijke en economische participatie in hun wijk. Burgers die werken aan de uitvoering van iets dat tot voor kort nog gezien werd als het terrein van overheden, woningcorporaties, institutionele beleggers en projectontwikkelaars. De transitie naar een nieuwe vorm van stadsontwikkeling lijkt onafwendbaar. Naast dit alles is de wijk door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aangewezen als een van de dertig wederopbouw gebieden die van nationaal cultuurhistorisch belang zijn.

Belangrijk is het besef dat een eenzijdige focus op de fysieke structuur van de stad vaak ten koste gaat van de sociale structuren en leefbaarheid. Vooral in een wijk als Vrieheide – de Stack waar ruimtelijke problemen vaak symptoom zijn van een onderliggende sociaal, maatschappelijke en economische problematiek. Belangrijk is dus de integratie van deze gebieden in het masterplan en zelfs in de uitwerking van de verschillende projecten en initiatieven binnen dit kader. Besluitvorming rond stedelijke ontwikkelingsprocessen is vaak complex. Met name voor particuliere initiatiefnemers is moeilijk om te overzien of een plan kans van slagen heeft. Om particuliere initiatieven niet te laten stranden in overheidsprocedures is in het masterplan gestreefd naar een heldere en eenvoudige afwegingsstructuur. Een klassiek masterplan-traject is vaak een lineair proces, gericht op een eenmalige uitvoering van de ontwikkelde maatregelen. Terwijl we in Vrieheide in plaats van een revolutie een evolutie tot stand proberen te brengen. Dus niet kortstondig en op goed geluk, maar dynamisch en stevig ingebed.

Bijzonder is dat het planvormingsproces zo is ingericht en uitgewerkt dat bewoners en particuliere eigenaren in alle fases van de planvorming een actieve rol hebben in het proces en daadwerkelijk bijdragen in het tot stand komen ervan. Vanuit de overheid wordt in planprocessen steeds meer ruimte geboden voor participatie van bewoners. Tegelijkertijd is er een stedelijke bottom-up beweging met tijdelijke parkjes, festivals, theehuizen en stads-apps zonder bemoeienis van een overheid. Deze experimenten kunnen een sterke bijdrage leveren aan stadsontwikkeling, maar blijven vaak nog losse initiatieven. Buurtbusiness Vrieheide introduceert een uitnodigingsaanpak waarbij vooral ook deze verschillende schaalniveaus en plannings- en actietermijnen bij elkaar gebracht worden tot een ruimtelijke strategie voor de ontwikkeling van de wijk op de langere termijn.

Data:
monument: wederopbouwgebied van nationaal belang, arch. peter sigmond, 1959‍
duurzaamheid: co-creatie met inzet op verduurzamen en versterken sociaal-economisch perspectief‍